ارش چیست و چه تفاوتی با دیه دارد؟

ارش چیست؟ آیا ارش همان دیه است؟ ارش چه فرقی با دیه دارد؟ در چه مواردی ارش پرداخت می شود؟

وقتی که شخصی به دیگری آسیبی به جسم یا جان یا اموال دیگری وارد می کند، مطابق قانون و عدالت باید اقدام به جبران آن نماید. در واقع چه در قانون مدنی و چه در قانون مجازات راه هایی برای جبران خسارات وارده به افراد تعبیه شده است. در قانون مجازات این راه ها شامل دیه و ارش می شوند. برای توضیحات بیشتر تا پایانه مقاله همراه راهکار باشید.

جدول ارش و دیه موضوعی است که برای بسیاری از افراد، جای ابهام و سوال دارد. در قانون مجازات‌های اسلامی، برای جرایمی که به هر دلیلی، امکان قصاص در آن‌ها وجود نداشته باشد، پرداخت دیه در نظر گرفته شده است. به عبارتی دیگر، دیه جریمه‌ای است که باید توسط مجرم، پرداخت شود.

مقدار این جریمه، برای انواع جرائم و آسیب‌های مختلف، ذکر شده و نحوه محاسبه آن، روشن و شفاف است. اما ممکن است در مواردی نیز، تعیین مبلغ جریمه به صورت مستقیم و در قانون مجازات‌های اسلامی، ذکر نشده باشد؛ در این شرایط، به مبلغی که باید توسط مجرم پرداخت شود، ارش گفته می‌شود.

دیه چیست؟

دیه مالی است که قانون‌گذار برای تنبیه و جریمه مجرمین، در نظر گرفته است. دیه برای جنایت علیه نفس یا عضو، واجب می‌شود. با زبانی ساده‌تر می‌توان دیه را این‌گونه تعریف کرد:

دیه جریمه‌ای است که برای قتل نفس غیر عمد، قتل نفس عمد (به شرطی که اولیای دم مقتول از قصاص گذشت کرده باشند) و آسیب‌ها و جراحت‌های جسمی در نظر گرفته شده است. این مبلغ باید توسط فرد مجرم یا فامیل درجه اول او پرداخت شود.

همانطور که از تعریف دیه نیز مشخص است، مقدار جریمه‌ای که باید پرداخت شود، در قانون مجازات‌های اسلامی ذکر شده است. به عبارتی دیگر، مقدار آن از قبل مشخص است.
به عنوان مثال، در قانون مجازت اسلامی، به صورت شفاف ذکر شده است که جریمه قتل نفس غیر عمد مرد مسلمان، برابر با دیه کامل انسان است.

برای جرائمی که منجر به قتل نفس نشده و تنها آسیب یا جراحت جسمی به دنبال داشته‌اند نیز، مقدار دیه بر اساس درصدهایی از دیه کامل انسان، محاسبه می‎‌شود.

ارش چیست؟

ارش چیست ؟ همانطور که اشاره شد، برای برخی از جرائم و در قانون مجازات‌های اسلامی، مقدار مشخص و دقیق دیه ذکر نشده است. در این شرایط، جریمه‌ای که برای فرد مجرم در نظر گرفته خواهد شد، ارش نامیده می‌شود.

ارش دیه‌ای است که مقدار آن از قب، توسط شرع و قانون در نظر گرفته نشده است. محاسبه مبلغ ارش، به نظر دادگاه و تشخیص کارشناسان نسبت به شدت و میزان جنایت و نیز تاثیر آن بر سلامت فرد مجنی علیه، تعیین می‌شود.
در نظر داشته باشید که برای محاسبه ارش نیز، قوانین دیه ثابت و برقرار هستند. به عبارتی دیگر، کارشناس و دادگاه، بر اساس قوانین پرداخت دیه، میزان ارش را به دست می‌آورند.

به عنوان مثال، در قانون مجازات‌های اسلامی، برای گرفتن بکارت دختر بدون رضایت وی، دیه‌ای مقدر نشده است. در این شرایط، دادگاه به عنوان جریمه و بر اساس نظرات کارشناسی، اقدام به صدور حکم پرداخت ارش می‌نمایند.

به عنوان یک مثال دیگر، می‌توان به پارگی تاندون پا اشاره کرد. قانون برای جراحت یا نقص عضو پا، دیه مشخصی را مقدر کرده، اما در رابطه با پارگی تاندون، جریمه‌ای را ذکر نکرده است. در این شرایط نیز پس از بررسی‌های لازم، ارش تعیین و پرداخت می‌شود.

تفاوت دیه با ارش چیست؟

• تفاوت اصلی ای که میان ارش و دیه وجود دارد این است که میزان دیه در شرع و قانون مشخص شده است و مبلغ معینی است. اما میزان ارش در قانون و در شرع مشخص نشده است و باید توسط قاضی و کارشناس تعیین شود.
• تفاوت بعدی در اینجاست که میزان دیه بین زن و مرد متفاوت است. دیه مردان از دیه خانم ها در شرع بیشتر است. اما در ارش تفاوتی بین زن و مرد بودن وجود ندارد.
• میزان ارش غالبا از دیه کمتر است. مثلا اگر دیه شکستن پا در قانون مبلغ معینی باشد، میزان ارشی که باید برای پاره شدن تاندون پا باید پرداخت شود از دیه کمتر است.

ب بیان دیگر دیه، معمولا جبران خسارات بدنی با پرداخت دیه یا ارش است اما نوع و میزان خسارت دیه درقانون مشخص است، ولی میزان خسارت ارش در قانون مشخص نیست . (فرق دیه و ارش)

به عنوان مثال در قانون جبران خسارت قطع شدن یک دست نصف یک دیه کامل است ولی دیه پاره شدن یک تار عصبی در دست در قانون اعلام نشده که در خصوص جبران این نوع خسارت قاضی دادگاه به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی متمسک می شود و پزشکی قانونی معمولا این خسارت را با درصدی از دیه عضوی بیان میکند و ماده 14 قانون مجازات اسلامی دیه را بدینگونه تعریف کرده است : دیه مالی است که از طرف شارع برای جنایت تعیین شده است، به عنوان مثال:  دیه قتل غیرعمد

ارش، مطابق ماده 367 قانون مجازات اسلامی  که مشعر است : هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعا مقدار خاصی به عنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد جانی باید ارش بپردازد.

و در ماده 495 همین قانون آمده : در کلیه مواردی که به موجب مقررات این قانون ارش منظور می گردیده با در نظر گرفتن دیه کامل انسان و نوع وکیفیت جنایت، میزان خسارت وارده طبق نظر کارشناس تعیین می شود.

مهلت پرداخت ارش چقدر است؟

با اینکه در قانون برای پرداخت دیه با توجه به نوع جنایت، موعد های مشخصی تعیین شده است و فرد باید ظرف مدت مزبور، دیه را پرداخت نماید؛ اما برای پرداخت ارش، محدودیت زمانی وجود ندارد.

میزان ارش چگونه تعیین می شود؟

قاضی پرونده با توجه به میزان خساراتی که به جسم شخص وارد شده است و با بررسی دقیق میزان آسیب و از کار افتادگی، با توجه به میزان دیه کامل انسان، مقدار ارش را تعیین می کند.

شایان ذکر است که از منظر حقوق مدنی، ارش کسری است که صورت آن تفاوت قیمت صحیح و معیوب روز تقویم مال مورد معامله است و مخرج کسر قیمت صحیح روز تقویم می باشد. این کسر هرگاه ضرب در قیمت ثمن روز وقوع عقد شود ارش بدست می آید یعنی حاصل ضرب مزبور را اصطلاحا ارش می گویند.

تیم حقوقی دفتر وکیل محمد روغنی با افراد متخصص و اگاه از حقوق و مقررات بیمه ای می تواند در طول مسیر پیگیری خسارت، از زمان وقوع حادثه مشمول بیمه تا مطالبه نهایی خسارت از شرکت بیمه در همراهی و تعامل با شما باشد.

جدول دیه و ارش چیست ؟

برای ارش، جدول خاصی وجود ندارد؛ زیرا همانطور که گفته شد، مقدار آن در زمان جرم و با نظر دادگاه تعیین می‌شود. اما برای محاسبه دیه، می‌توانیم به جدول دیه در سال ۱۴۰۱ رجوع کنیم:

نوع دیه مبلغ در سال ۱۴۰۱

دیه کامل در ماه های غیر حرام ۶۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه کامل در ماه های حرام ۸۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد ۴۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام ۴۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی بینی ۶۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی ترقوه ۲۸/۸۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه ۶۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه زخم شدگی در حد حارصه ۳/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه زخم شدگی در حد دامیه ۱۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه دندان‌ های پیشین که کامل ساقط شوند ۳۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه دندان‌ های پشتی که کامل ساقط شوند ۱۵/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه یک دست ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه یک پا ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب ۱۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه خرد شدگی استخوان مطلوب التیام یافته ۱۰۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
مبالغی که در این جدول مشاهده می‌کنید، بر اساس درصدهایی از دیه کامل تعیین شده‌اند.

کلام پایانی

در پایان این مقاله، باید یادآور شویم که برای جرائمی که مقدار دیه آن‌ها، توسط قانون مجازات‌های اسلامی مقدر شده باشد، نمی‌توان ارش تعیین کرد.